विशाखापट्टणम : हिंदी महासागरातील भारताची सागरी ताकद आणखी बळकट होणार आहे. मंगळवारी विशाखापट्टणम येथील नौदल तळावर प्रोजेक्ट १७-ए अंतर्गत बांधलेल्या अत्याधुनिक बहुपरकीय स्टेल्थ फ्रिगेट्स ‘उदयगिरी’ व ‘हिमगिरी’ या दोन युद्धनौकांना औपचारिकरित्या भारतीय नौदलात सामावून घेण्यात आले. संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंह यांच्या अध्यक्षतेखाली हा सोहळा पार पडला. संरक्षण मंत्रालयाने स्पष्ट केले की, हे पहिलेच औपचारिक उदाहरण आहे की दोन वेगवेगळ्या शिपयार्डमध्ये तयार झालेल्या अग्रगण्य पंक्तीतील दोन पृष्ठभागीय युद्धनौकांना एकत्रितपणे नौदलात समाविष्ट करण्यात आले. या युद्धनौकांच्या समावेशामुळे नौदलाची लढाऊ क्षमता वाढणार असून, युद्धनौका डिझाइन व निर्मितीत आत्मनिर्भर होण्याच्या भारताच्या संकल्पाला बळ मिळणार आहे. या घटनेमुळे हिंद महासागरातील सागरी हितसंबंधांचे संरक्षण करण्याची भारताची क्षमता अधिक मजबूत होईल.
नौदलप्रमुख अ‍ॅडमिरल दिनेश कुमार त्रिपाठी यांनी सांगितले की, “अनिश्चितता व स्पर्धेच्या या युगात, समुद्रावर वर्चस्व गाजवण्याची भारतीय नौदलाची क्षमता भारताच्या शत्रूंना विश्वासार्ह प्रतिबंधक ठरते. ऑपरेशन सिंदूर दरम्यान आपण ही क्षमता प्रभावीपणे दाखवून दिली.” त्यांनी असेही नमूद केले की, “आपल्या युनिट्सची वेगवान तैनाती व आक्रमक भूमिका यामुळे पाकिस्तानी नौदलाला एकप्रकारे कोंडीत पकडले गेले व त्यांनी आपल्याकडून कारवाई थांबवण्याची विनंती केली.”
उदयगिरी व हिमगिरी: भारतीय शिपयार्ड्सची फलश्रुती उदयगिरी ही नौका मुंबईतील मझगाव डॉक शिपबिल्डर्स लिमिटेड (MDL) येथे बांधली गेली आहे. हिमगिरी ही नौका कोलकाता येथील गार्डन रीच शिपबिल्डर्स अँड इंजिनियर्स (GRSE) यांनी तयार केली आहे. ‘उदयगिरी’ ही भारतीय नौदलाच्या वॉरशिप डिझाईन ब्युरोची १०० वी डिझाईन केलेली युद्धनौका आहे. या युद्धनौकांचे वजन सुमारे ६,७०० टन असून, या शिवालिक वर्गातील आधीच्या फ्रिगेट्सपेक्षा मोठ्या व अधिक प्रगत आहेत.
वैशिष्ट्ये व क्षमताः स्टेल्थ डिझाइन व रडार-अवरोधक साहित्यामुळे शत्रूच्या रडारवर ओळखणे कठीण. गती: सुमारे ५२ किमी/तास लांबी: सुमारे १४९ मीटर (सुमारे १५ मजली इमारतीच्या उंचीइतकी) श्रेणी: एकदाच इंधन भरल्यावर सुमारे १०,००० किमीपेक्षा अधिक हेलिकॉप्टर क्षमता: सी किंग हेलिकॉप्टर तैनात करता येईल, जे पाणबुड्या व पृष्ठभागीय लक्ष्य शोधू शकतात व नष्ट करू शकतात.
शस्त्रसज्जता: ब्रह्मोस सुपरसोनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र, ज्याद्वारे समुद्रातील व जमिनीवरील दोन्ही लक्ष्यांवर २९०+ किमी अंतरावरून हल्ला शक्य. अंतिम टप्प्यातील क्षेपणास्त्र व ड्रोन प्रतिरोधक क्षमता सोनार प्रणालीसह सुसज्ज, खोल समुद्रात पाणबुडी शोधण्यास सक्षम.
‘मेक इन इंडिया’ व आत्मनिर्भरतेचे प्रतीक: या दोन्ही युद्धनौकांच्या निर्मितीत २०० हून अधिक भारतीय कंपन्यांचा सहभाग होता, ज्यामुळे ४,००० थेट व १०,००० अप्रत्यक्ष रोजगार निर्माण झाले. या प्रकल्पामुळे नौदलाच्या स्थानीय डिझाईन व निर्मिती क्षमतेला चालना मिळाली असून, पुढील वर्षी (२०२५) भारतीय नौदल अन्य स्वदेशी युद्धनौका जसे की – आईएनएस सूरत (विध्वंसक), आईएनएस नीलगिरी (फ्रिगेट), आईएनएस वाघशीर (पनबुडी), आईएनएस अर्नाळा (ASW क्राफ्ट), आणि आईएनएस निस्तार (डायव्हिंग सपोर्ट व्हेसल) – यांचे जलावतरण करणार आहे.
चीन व पाकिस्तानसाठी स्पष्ट संदेश: भारताच्या या शक्तीप्रदर्शनामुळे अरब सागरातील पाकिस्तानच्या हालचालींवर तसेच ग्वादर बंदरावरील चीनच्या उपस्थितीवर बारकाईने नजर ठेवता येईल. याशिवाय, बंगालच्या उपसागरात व मलक्का सामुद्रधुनीपर्यंत चीनच्या नौदलाच्या हालचालींवर सतत नजर ठेवता येईल. हिंदी महासागर क्षेत्रात वाढत चाललेली चीनची उपस्थिती (श्रीलंका, मालदीव व आफ्रिकेच्या किनाऱ्यावरील बंदरे) भारतासाठी आव्हान ठरू शकते, परंतु ‘उदयगिरी’ व ‘हिमगिरी’ यासारख्या युद्धनौकांमुळे भारत त्याला सडेतोड उत्तर देऊ शकतो.
