पुण्यातील ‘टॉपर’ टेक-इंजिनिअर ते अल-कायदाचा संशयित दहशतवादी? जुबेर हंगरगेकरची हादरवून टाकणारी कहाणी

विक्रांत पाटील

पुणे : एकीकडे आयटी प्रोफेशनल्स आणि हुशार बुद्धिमत्तेचं माहेरघर, तर दुसरीकडे दहशतीच्या काळ्या छायेखाली दडलेली एक धक्कादायक कहाणी. सॉफ्टवेअरच्या जगात लाखोंची कमाई करणाऱ्या जुबेर हंगरगेकरच्या अटकेने या दोन जगांमधील पडदा फाटला आहे. एक उच्चशिक्षित, टॉपर आयटी इंजिनिअर, अल-कायदासारख्या जागतिक दहशतवादी संघटनेचा महत्त्वाचा दुवा कसा बनला? त्याच्या लॅपटॉपमधील एका टेराबाइटच्या डेटामागे कोणतं विनाशकारी सत्य लपलेलं आहे? ही केवळ एका अटकेची गोष्ट नाही, तर एका दुहेरी आयुष्याच्या थरारक गुन्ह्याची कहाणी आहे.

परफेक्ट कव्हर: एका ‘टॉपर’ विद्यार्थ्याचं दुहेरी आयुष्य : जुबेर हंगरगेकरची सार्वजनिक ओळख ही त्याच्यावर असलेल्या आरोपांच्या अगदी विरुद्ध होती. मूळचा सोलापूरचा असलेला जुबेर, तिथल्या नामांकित वालचंद इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (WIT) मधला एक ‘टॉपर’ विद्यार्थी होता. तो केवळ अभ्यासातच हुशार नव्हता, तर कॉलेजमध्ये क्रिकेट आणि फुटबॉल टीमचा कॅप्टनही होता, जिथे त्याच्या नेतृत्वगुणांना धार मिळाली होती. इन्फॉर्मेशन टेक्नॉलॉजीमध्ये बॅचलर ऑफ इंजिनिअरिंग (BE) ही पदवी घेतल्यानंतर त्याने पुण्यातील आयटी क्षेत्रात एक यशस्वी कारकीर्द घडवली.

गेली 14-15 वर्षे त्याने पुण्यातील टॉप आयटी कंपन्यांमध्ये काम केले, जिथे त्याला लाखोंचे सॅलरी पॅकेज मिळत होते. स्थानिक लोकांसाठी तो एक “शांत स्वभावाचा टेकी” आणि एक यशस्वी व्यावसायिक होता. तो विवाहित असून त्याला दोन मुले आहेत, ज्यामुळे त्याचं एक ‘सामान्य’ कौटुंबिक आयुष्य सर्वांसमोर होतं. हेच त्याचं परफेक्ट आयुष्य, त्याच्या कथित दहशतवादी कारवायांसाठी एक आदर्श कव्हर ठरलं, ज्याच्या आडून तो तरुणांना कट्टरपंथाच्या जाळ्यात ओढत होता.

डिजिटल शस्त्रसाठा: लॅपटॉपमधील 1 टीबीचा भयावह डेटा
एटीएसने (ATS) केलेल्या कारवाईत जुबेरच्या लॅपटॉपमधून जे काही सापडलं, ते तपास यंत्रणांनाही हादरवून टाकणारं होतं. त्याच्या ताब्यातून तब्बल 1 टेराबाइट (1 TB) पेक्षा जास्त संशयास्पद डेटा जप्त करण्यात आला. यासोबतच 19 लॅपटॉप आणि 40 मोबाईल फोनसारखी इलेक्ट्रॉनिक उपकरणंही जप्त करण्यात आली, जी त्याच्या डिजिटल ऑपरेशनची व्याप्ती दाखवतात.

त्याच्या लॅपटॉपमधील डेटा हा अक्षरशः एक डिजिटल शस्त्रसाठा होता. त्यात सापडलेल्या काही प्रमुख गोष्टी: अल-कायदाचे साहित्य: अल-कायदाशी संबंधित साहित्य, प्रचार करणारे व्हिडिओ आणि एनक्रिप्टेड चॅट्सचा यात समावेश होता. बॉम्ब बनवण्याचे मॅन्युअल: बॉम्ब कसा बनवायचा, याची सविस्तर माहिती आणि छायाचित्रे त्याच्याकडे सापडली. ओसामा बिन लादेनची भाषणे: कुख्यात दहशतवादी ओसामा बिन लादेनच्या प्रक्षोभक भाषणांचे उर्दू भाषांतरही त्याच्याकडे आढळले. शस्त्र प्रशिक्षणाची माहिती: एके-47 (AK-47) रायफल कशी चालवायची, याच्या माहितीची कात्रणेही जप्त करण्यात आली.

हा डिजिटल शस्त्रसाठा अत्यंत धोकादायक होता, कारण त्याचा वापर इतर तरुणांना कट्टरतावादाकडे वळवण्यासाठी आणि त्यांचे ब्रेन वॉशिंग करण्यासाठी केला जात असल्याचा एटीएसला संशय आहे. आंतरराष्ट्रीय कनेक्शन: पाकिस्तान, आखाती देश आणि संशयाचा फेरा तपासात जुबेरचे आंतरराष्ट्रीय धागेदोरेही समोर आले आहेत. त्याच्या मोबाईलच्या कॉन्टॅक्ट लिस्टमध्ये एक पाकिस्तानी मोबाईल नंबर स्पष्टपणे सापडला आहे.

तपासातून मिळालेल्या अचूक माहितीनुसार, त्याच्या जुन्या हँडसेटमध्ये एक पाकिस्तानी, दोन सौदी अरेबियाचे, एक ओमानचा आणि एक कुवेतचा नंबर सापडला. इतकेच नाही, तर तो सध्या वापरत असलेल्या मोबाईलमध्ये एक ओमान आणि चार सौदी अरेबियाचे नंबर आढळून आले आहेत. एटीएसला संशय आहे की हे क्रमांक पाकिस्तान आणि आखाती देशांमधील अल-कायदाच्या हँडलर्सचे असू शकतात. मात्र, चौकशीदरम्यान जुबेरने उडवाउडवीची उत्तरे दिली. हे नंबर कोणाचे आहेत, याबद्दल आपल्याला काहीही माहिती नाही, असे त्याने तपास अधिकाऱ्यांना सांगितले.

पसरणारे जाळे: कोंढवा, ठाणे आणि इतर धागेदोरे : जुबेरच्या अटकेनंतर तपास फक्त पुण्यापुरता मर्यादित राहिलेला नाही, तर त्याचं जाळं महाराष्ट्रभर पसरल्याचं दिसत आहे. एटीएसने ठाण्यातील मुंब्रासारख्या ठिकाणी छापे टाकून कारवाईला वेग दिला आहे. या तपासात अनेक जण संशयाच्या भोवऱ्यात सापडले आहेत: मुंब्र्यातील शिक्षक: जुबेरने एका बैठकीसाठी मुंब्र्यातील एका शिक्षकाच्या घराचा वापर केल्याची माहिती समोर आल्यानंतर एटीएसने त्या शिक्षकाच्या घरी झाडाझडती घेतली. कोंढव्यातून एक ताब्यात: पुण्यातील कोंढवा परिसरातून जुबेरशी संबंध असल्याच्या संशयावरून आणखी एका व्यक्तीला ताब्यात घेण्यात आले आहे. एकूणच, या प्रकरणात जुबेरच्या संपर्कात असलेल्या १८ जणांचे जबाब नोंदवण्यात आले आहेत. यातून तपास यंत्रणा तो तयार करत असलेल्या एका मोठ्या नेटवर्कचा पर्दाफाश करण्याच्या प्रयत्नात आहेत.

अनुत्तरित प्रश्न: दिल्ली बॉम्बस्फोटाचं गूढ : या प्रकरणाला एक गूढ आणि थरारक वळण मिळालं ते दिल्लीतील बॉम्बस्फोटानंतर. जुबेर हंगरगेकरच्या अटकेचा नुकत्याच झालेल्या दिल्ली बॉम्बस्फोटाशी काही संबंध आहे का, याचा तपास एटीएस करत आहे. अधिकाऱ्यांनी जुबेरवरील कारवाईचा दिल्लीतील स्फोटाशी थेट संबंध असल्याचे अधिकृतपणे नाकारले असले तरी, अटकेची वेळ आणि घटनेचे गांभीर्य पाहता या दिशेने तपास करणे ही एक मानक प्रक्रिया असल्याचेही स्पष्ट केले आहे. त्यामुळे हा धागा तपासाचा एक महत्त्वाचा कोन बनला आहे. या शक्यतेचा अधिक खोलात जाऊन तपास करण्यासाठी एटीएसचे एक पथक खास सोलापुरात तळ ठोकून आहे, ज्यामुळे या प्रकरणातील गूढता आणखी वाढली आहे.

एक नवीन धोका: ‘व्हाईट कॉलर सुशिक्षित जिहादी’ मॉडेल : जुबेर हंगरगेकर प्रकरण हे भारतातील दहशतवादाच्या एका नव्या आणि चिंताजनक स्वरूपाकडे बोट दाखवतं – ‘व्हाईट कॉलर सुशिक्षित जिहादी’ मॉडेल. हे असे लोक आहेत जे उच्चशिक्षित आहेत, चांगल्या पगाराच्या नोकरीत आहेत आणि त्यांचे सामाजिक जीवनही अगदी सामान्य आहे. जुबेर फक्त एक आयटी व्यावसायिक नव्हता; तो ETL टेस्टिंग, डेटा वेअरहाऊस आणि SQL व्हॅलिडेशनमध्ये माहीर होता. तपास यंत्रणांना संशय आहे की, ज्या पायथॉन (Python) आणि एसक्यूएल (SQL) स्किल्सचा वापर तो आपल्या कामात डेटा मॅनिप्युलेट करण्यासाठी करत होता, त्याच स्किल्सचा वापर त्याने कट्टरपंथी साहित्य लपवण्यासाठी आणि एनक्रिप्टेड स्क्रिप्ट्स तयार करण्यासाठी केला असावा. हीच गोष्ट ‘व्हाईट कॉलर जिहादी’ मॉडेलला अधिक धोकादायक बनवते. असे लोक सहजासहजी संशयाच्या फेऱ्यात येत नाहीत आणि त्यांच्या तांत्रिक ज्ञानामुळे ते अधिक प्रभावी आणि धोकादायक ठरतात.

पडद्यामागे लपलेले चेहरे : एका नामांकित कॉलेजचा ‘टॉपर’ विद्यार्थी ते अल-कायदाचा संशयित दहशतवादी, हा जुबेर हंगरगेकरचा प्रवास धक्कादायक आहे. त्याने आपल्या सामान्य आयुष्याचा पडदा वापरून दहशतीचा एक छुपा खेळ रचला. जुबेरच्या डिजिटल दुनियेतून आणखी कोणती वादळे बाहेर येतील हे काळच ठरवेल, पण खरा प्रश्न हा आहे: आपल्या अवतीभवती वावरणारे, उच्चशिक्षित आणि यशस्वी दिसणारे असे किती चेहरे आहेत, जे सामान्यत्त्वाच्या पडद्याआड देशाच्या विनाशाची स्क्रिप्ट लिहीत आहेत?