AI मुळे नोकरी खरंच जाणार का? सुरक्षित, जाणून घ्या नोकरी टिकवण्याचा Gen-Z साठी नवा मंत्र!

विक्रांत पाटील

आजच्या तरुण व्यावसायिकांमध्ये, विशेषतः Gen-Z मध्ये, एकाच गोष्टीची चर्चा आणि भीती आहे – आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स (AI) आपल्या नोकऱ्या हिरावून घेईल का? रोज नवनवीन AI टूल्स येत आहेत आणि कामाच्या पद्धती बदलत आहेत. या बदलामुळे करिअरच्या भविष्याबद्दल चिंता वाटणे स्वाभाविक आहे. या गोंधळात, मायक्रोसॉफ्ट इंडियाचे अध्यक्ष पुनीत चांडोक यांचे भाआश्य आपल्याला एका नव्या आणि अनपेक्षित दिशेने मार्ग दाखवतो. त्यांच्या मते, खरा धोका AI चा नाही, तर आपल्या विचारसरणीचा आहे. आम्ही तुम्हाला AI च्या युगात करिअर टिकवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या नव्या ‘मंत्रा’बद्दल सांगणार आहोत, जो करिअरच्या भविष्याबद्दलच्या तुमच्या सर्व शंका दूर करेल.

धक्कादायक सत्य: स्थिर आणि सुरक्षित नोकरी करणारी ही शेवटची पिढी

पुनीत चांडोक यांनी करिअरच्या भविष्याबद्दल एक धक्कादायक भविष्यवाणी केली आहे. त्यांच्या मते, एकदा शिक्षण घेऊन आयुष्यभर एकाच नोकरीत टिकून राहण्याचे दिवस आता संपले आहेत. त्यांनी सांगितले – “स्थिर, दीर्घकालीन करिअर करणारी आमची ही शेवटची पिढी आहे.” याचा अर्थ असा आहे की, जुन्या “औद्योगिक युगाचा” साचा आता मोडकळीस आला आहे, जिथे एकदा मिळवलेले ज्ञान आयुष्यभर पैसे कमावण्यासाठी पुरेसे होते. याचा सरळ अर्थ आहे की ‘एकदा शिका आणि आयुष्यभर कमवा’ हे मॉडेल आता कालबाह्य झाले आहे. आता आपल्याला करिअरकडे एका प्रोजेक्टप्रमाणे नाही, तर एका सतत चालणाऱ्या मॅरेथॉनप्रमाणे पाहावे लागेल. चांडोक यांच्या अंदाजानुसार, भविष्यातील पिढ्या एकाच नोकरीवर अवलंबून राहणार नाहीत. “आपली मुले अनेक प्रकारची कामे एकाच वेळी करतील,” म्हणजेच, ते एकाच वेळी वेगवेगळ्या प्रकल्पांवर काम करतील, ज्याला ‘पोर्टफोलिओ ऑफ थिंग्ज’ म्हटले जाईल.

AI नोकऱ्या ‘चोरणार’ नाही, तर कामाचे ‘विभाजन’ करेल
भविष्यात एकाच नोकरीऐवजी अनेक कामे करण्याची वेळ का येईल? याचे उत्तर ‘अनबंडलिंग’ या संकल्पनेत दडलेले आहे. नोकरी जाण्याच्या मुख्य भीतीवर भाष्य करताना, पुनीत चांडोक यांनी कामाचे विभाजन करण्याची संकल्पना मांडली. ते म्हटले – “AI नोकऱ्या हिरावून घेईल का? मला नाही वाटत की, AI नोकऱ्या हिरावून घेईल. ते नोकऱ्यांची ‘पुनर्रचना’ करेल. ते कामाचे ‘सुटे सुटे भाग’ (अनबंडलिंग) करेल.”

याचा सरळ अर्थ असा आहे की, AI संपूर्ण नोकरी काढून घेणार नाही, तर त्या नोकरीतील विशिष्ट, पुनरावृत्ती होणारी (Repetitive) कामे स्वतःकडे घेईल. यामुळे कर्मचाऱ्यांवरील पुनरावृत्तीच्या कामांचा भार कमी होईल आणि ते आपला वेळ आणि ऊर्जा अशा कामांवर केंद्रित करू शकतील, जिथे मानवी बुद्धिमत्ता आणि भावनांची खऱ्या अर्थाने गरज असते – म्हणजेच, जिथे खरी व्हॅल्यू निर्माण होते.

खरा धोका ऑटोमेशनचा नव्हे, तर नवीन शिकण्यास नकार देण्याचा
जेव्हा AI आपली नित्याची कामे काढून घेईल, तेव्हा आपल्यासाठी नवीन कौशल्ये शिकणे अनिवार्य होईल. हीच गोष्ट चांडोक यांच्या नव्या ‘मंत्रा’चा गाभा आहे. ऑटोमेशन किंवा AI पेक्षाही मोठा धोका म्हणजे बदलत्या काळानुसार स्वतःला न बदलणे. “या नवीन AI युगात नोकरीवरून काढून टाकणे म्हणजे *‘पिंक स्लिप’* ची चिंता ऑटोमेशनपेक्षा जास्त वाटतेय. प्रत्यक्षात नवीन शिकण्यास तयार नसलेक्यांसाठी ‘पिंक स्लिप’चा धोका नक्कीच अधिक आहे. एकूणच, ऑटोमेशन नव्हे तर लर्नेबिलिटीस नकार तुमची नोकरी खाऊ शकेल.”

सतत शिकणे हे आता ‘ऑक्सिजन मास्क’ किंवा रोजच्या ‘कार्डिओ’ व्यायामासारखे झाले आहे, यावर त्यांनी जोर दिला, जे जगण्यासाठी आणि टिकून राहण्यासाठी आवश्यक आहे. नोकरीचे स्वरूप दर ३० ते ६० दिवसांनी बदलत असल्यामुळे, “आपण सर्वजण दररोज अप्रासंगिकतेविरुद्ध गनिमी काव्याने लढत आहोत.” याचाच अर्थ, -आरामात बसून नोकरी करण्याचे दिवस आता संपले._ आता दररोज स्वतःला अपडेट ठेवण्याची लढाई जिंकावीच लागेल.

आता निशाण्यावर आहेत व्हाईट-कॉलर नोकऱ्या

गेल्या काही टेक्नॉलॉजी लाटांच्या विपरीत, AI चा सर्वात जास्त परिणाम हा जास्त पगाराच्या, व्हाईट-कॉलर नोकऱ्यांवर होत आहे. एमआयटी स्लोन (MIT Sloan) आणि ओपनएआय (OpenAI) च्या संशोधनात असे आढळून आले आहे की, ज्या भूमिकांमध्ये माहिती प्रक्रिया (Information Processing) आणि विश्लेषणाचा (Analysis) समावेश आहे, त्या AI च्या प्रभावाखाली जास्त आहेत.

यामध्ये संगणक प्रोग्रामर (Computer Programmers), अकाउंटंट (Accountants), ऑडिटर (Auditors), आणि कायदेशीर व प्रशासकीय सहाय्यक (Legal and Administrative Assistants) यांसारख्या नोकऱ्यांचा समावेश आहे. फोर्डचे सीईओ जिम फार्ले यांनी तर असा इशारा दिला आहे की, AI “जवळजवळ निम्म्या व्हाईट-कॉलर कर्मचाऱ्यांची जागा घेईल.”

AI मुळे नवीन संधी: घाबरू नका, तयार रहा!

हा धोका खरा असला तरी, चित्र पूर्णपणे निराशाजनक नाही. कारण प्रत्येक तांत्रिक क्रांती धोक्यांसोबतच संधींची एक नवी लाट घेऊन येते. वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या अहवालानुसार, २०३० पर्यंत AI मुळे ९.२ कोटी नोकऱ्या विस्थापित होऊ शकतात, पण त्याच वेळी 17 कोटी नवीन जॉब तयार होण्याची शक्यता आहे. एमआयटी स्लोनच्या अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, ज्या कंपन्या AI चा अवलंब करत आहेत, त्यांची वाढ वेगाने होत आहे आणि अशा कंपन्यांमध्ये रोजगारात ६% जास्त वाढ झाली आहे. AI डेव्हलपमेंट, संशोधन, सुरक्षा आणि अंमलबजावणी यांसारख्या नवीन क्षेत्रांमध्ये नोकरीच्या संधी वाढत आहेत.

*भविष्य मानवाविरुद्ध मशीन नव्हे, तर मानवासोबत मशीनचे!”
स्पष्ट आहे की, कामाचे भविष्य हे माणूस विरुद्ध मशीन असे नाही, तर माणूस आणि मशीन यांच्या सहकार्याचे आहे. AI मुळे नोकऱ्या जाणार नाहीत, तर त्यांचे स्वरूप बदलेल. या बदलत्या युगात टिकून राहण्यासाठी आणि यशस्वी होण्यासाठी केवळ दोनच गोष्टी महत्त्वाच्या आहेत: परिस्थितीशी जुळवून घेण्याची क्षमता आणि आयुष्यभर नवीन शिकण्याची तयारी. आता तुम्हीच विचार करा, तुमच्या सध्याच्या नोकरीतील कोणते काम तुम्ही सर्वात आधी AI ला सोपवणार? तुम्ही नवे काही तंत्रज्ञान शिकून घेणार की “पिंक स्लिप”ची वाट पाहत बसाल?